Fatih Cami

İstanbul’un yedi tepesinden dördüncüsünde inşa edilmiştir. Cami Doğu Roma’nın patrikhane kilisesi olan Kutsal Havariler (Havariyyun) Kilisesi’nin kalıntıları üzerine inşa edilmiştir. Fetihten sonra hızla İslami bir kimliğe büründürülen İstanbul’un ilk külliye örneklerinden biridir. Fatih tarafından 1461-1470 yılları arasında yapılan ve 1766 depreminde neredeyse tamamen yıkılan ilk yapının mimarisi hakkında fazla bir bilgimiz maalesef yoktur. Mimarının Atik Sinan olduğunu biliyoruz. Azatlı Hristiyan köledir. Cami hakkında anlatılan güzel hikayelerden birisi Mimar Atik Sinan ile Fatih arasında yaşanan olaydır.

Evliya Çelebi’nin aktardığına göre, Fatih’in caminin yapımı sırasında mimarın yaptığı yolsuzluğa hiddetlenerek Atik Sinan’ın bir parmağını kestirdiği söylenir. İşin esas kısmı bundan sonra olanıdır. Parmağı kesilen mimar, Fatih’i İstanbul kadısına şikayet eder ve kadı Fatih’i huzuruna çağırır Fatih’i haksız bulan kadı, Fatih Sultan Mehmed’in de parmağının kesilmesine karar verir. Bunu gören mimar bu adalet karşısında adeta dehşete düşer ve dair davasından vazgeçtiğini haykırır; ancak kadı kamu hukukunun ihlal edildiğini söyleyerek kararda ısrar edince davacı Atik Sinan ömür boyu maaş ödenmesine razı olduğunu söyleyince karar bozulur. Mimar mahkeme salonundan çıktıktan sonra Fatih kaftanının altından bir kılıç çıkararak, kadıya ‘’Eğer benim padişah olduğuma bakıp bana iltimas gösterseydin senin kafanı bu kılıçla keserdim.’’der ve Kadı da oturduğu minderin altından bir gürz çıkarıp Fatih’e ‘’Eğer sen de padişahlığına güvenip hakkı hukuku çiğnemeye yeltenseydin ben de senin kafanı bu gürz ile dağıtırdım.’’şeklinde karşılık verir.

1766’da ki büyük İstanbul depreminde neredeyse tamamen yıkılan cami günümüzdeki halini, Sultan III.Mustafa devrinde alır. Ünlü mimar Mehmet Tahir Ağa tarafından 1771 yılında yapılır. Dönemin barok mimari özelliğini taşır.

Temel yapısını caminin oluşturduğu külliye çok geniş bir arazi üzerine kurulmuştur. Medrese, mektep, kütüphane, imaret, kervansaray, tabhane, darüşşifa ve hamam olarak inşa edilmiştir. Günümüzde bir kısmı yok olmuştur. Cami avlusuna yüksekçe ve ihtişamlı iki kapıdan girilir. Ortasında sekiz mermer köşeli sütunlu külah şeklinde bir şadırvan vardır. Girişin olduğu duvarda Hattat Ali bin Safi’nin yazdığı o muhteşem görünümüyle Besmele ve Fatiha vardır. Dört büyük mermer sütun üzerine oturmuş yirmi altı metre çapındaki büyük kubbesini dört yarım kubbe destekler. İki şerefeli iki tane minaresi vardır.

Caminin külliye kısmında sekiz adet medrese vardır. Fatih’in medreseleri bu konuda oldukça ün yapmıştır. Buralarda öğrenci veya müderris olmak ayrıcalıktı. Medreselerin ismi Akdeniz ve Karadeniz medreseleridir. Akdeniz medreselerinin isimleri (güney kısmında kalan) Akdeniz, Başkurşunlu, Çiftekurşunlu, Ayakkurşunlu’dur. Ayrıca Tehime ve Semaniye medreseleri de vardır. Bunlar bugün yoktur. Ön cepheden iki girişi olan büyük avluda medreseler blok şeklinde avluyu üç kısımdan kapatmıştır.

Caminin son cemaat kısmında bulunan çiniler çok değerlidir. Çünkü bu çini rengi daha sonra bir daha tutturulamamıştır. Ayrıca caminin içinde yine bu kısımda küçük bir çeşme vardır. Ne zaman ve ne amaçla yapıldığı bilinmemektedir. Kuzeybatı kısmında III.Mustafa zamanında yapılan hünkar mahfili girişi de camiye ayrı bir hava katmaktadır.

Caminin hazire kısmında diğer selatin camilerde olduğu gibi türbeler vardır. Fatih Sultan Mehmed türbesinde tek başına yatmaktadır. Ayrıca Fatih’in karısı Gülbahar Sultan, I.Abdülhamid’in karısı Nakşıdil Sultan’ın türbeleride buradadır. Bu kısımda herkesin iyi bildiği bir kahramanın yani Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa’nın türbesi de bulunmaktadır. Ayrıca Osmanlı’nın son dönemlerinde görev almış bakan ve padişahların türbeleride buradadır.